Radar Grafik Algoritması
Radar grafik, şirketlerin finansal tablolarından edinilen bilgiler kullanılarak, finansal performansların görselleştirilmesi maksadıyla hazırlanmaktadır. Radar grafik, hiçbir şekilde derecelendirme faaliyeti kapsamında değerlendirilmemelidir. Radar grafik algoritması tüm şirketler için aynı şekilde çalıştığı için sektörel farklılıkları göz ardı etmektedir ve bu açıdan yanıltıcı sonuçlar verebilir. Radar grafik algoritması listelenen şirketlerin kendi aralarındaki görece kıyaslamasına ve seçilen rasyoların trendlerine bağlıdır.
Radar grafik 5 ana başlıkta görselleştirme sunmaktadır. Bunlar verimlilik, likidite, kaldıraç (borçluluk), karlılık ve büyüme ana başlıklarıdır. Her bir ana başlığın maksimum puanı beştir. Oranlar almış oldukları değerlere göre puanlanmakta ve ağırlıklandırılarak ilgili alanın puanını oluşturmaktadır. İstatistiksel ölçüm yapılırken normal dağılım prensipleri seçilmiş ve 2018-2019 finans dışı kurumların oranları örneklem kümesi olarak belirlenmiştir. Ölçüme dahil edilen oranlar, bu kümede yer alan firmalardan aşırı uçların (outlier) temizlenmesi sonucunda, normal dağılım prensiplerine göre popülasyonda yer alma olasılıklarına göre puanlanmıştır. Örnek: Popülasyonda en alt %20’yi oluşturan rasyo skorlarına 0, %20-%30 arasına 1, %30-%50 arasına 2, %50-%70 arasına 3, %70-%80 arasına 4 ve %80 üzerine 5 puan şeklinde. Bu oransal dağılım, finansal ilkelerden yapılan çıkarımlara göre farklı rasyolar için farklı şekilde sıralanmış olabilir. Bazı rasyolar bu hesaplamanın ya komple dışında tutulmuş ya da sadece trend yönüne göre değer alacak şekilde ölçüme dahil edilmiştir.
Aşağıda her başlığın hesaplamasında kullanılan finansal oranlar ve açıklamalarına yer verilmiştir.
Verimlilik Oranları
Aktif Devir Hızı: Şirketin varlıklarını ne ölçüde verimli kullanarak ne kadar satış üretebildiğini ölçer. Oranın artması varlıklarla daha fazla satış üretilebildiği anlamı taşıdığı için olumludur ve verimlilik artışı olarak yorumlanır. Edward Altman’ın Z score modelinde kullanılan oranlardan biridir. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Özkaynak Devir Hızı: Özkaynakların ne kadar verimli bir şekilde satışa dönüştüğünü göstermektedir. Her ne kadar artış olumlu yorumlansa da özkaynak düşüşü de oranı arttırabilir. Özkaynak düşüşü ise borç artışı anlamı taşıyabileceğinden, oranın yorumlanmasında dikkatli olunmalıdır. Özsermayesi yeterli seviyede olan bir şirket için artış olumludur. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
İşletme Sermayesi Devir Hızı: İşletme Sermayesi (working capital) dönen varlıklardan kısa dönemli kaynakların çıkartılması ile bulunur ve şirketin kısa dönemdeki faaliyetleri için elindeki likiditeyi gösterir. İşletme sermayesini daha etkin kullanarak daha fazla satış üreten bir şirkette verimlilik artışından bahsedilebilir. Bununla birlikte işletme sermayesi düşüşü yaşadığı için yüksek devir hızına sahip bir firmada oranın yükselişi her zaman olumlu olmayabilir. Negatif işletme sermayesi durumunda oran da negatif olur ve likidite açığına işaret eder. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Stok Elde Tutma Süresi: Stokların ne sürede satışa dönüşerek, yılda ortalama kaç gün içinde tüketildiklerini gösteren orandır. Orandaki azalma stok tutma maliyetlerindeki azalmayı ve verimli stok yönetimini ifade eder. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Alacak Tahsil Süresi: Alacakların satıştan ortalama kaç gün sonra tahsil edildiğini gösteren orandır. Azalış müşterilerinin ödeme vadelerinin kısaldığına ya da daha etkin alacak yönetimi uygulandığına işaret eder ve olumludur. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Duran Varlık Devir Hızı: İşletmenin duran varlıklarına yapmış olduğu yatırım ile ne kadar satış ürettiğini göstermektedir. Teoride yeni bir makine alımı, daha yüksek bir ciro yaratmalıdır. Bu sebeple orandaki artış olumludur. Ancak amortismanlar bu oranın yorumlanmasında dikkate alınmalıdır. Daha yeni duran varlıklara sahip bir şirket daha düşük bir orana sahip olacaktır. Ya da yeni bir duran varlık alımında oran düşecektir. Bu sebeple şirketler arası karşılaştırma yerine şirket içi trend analizinde kullanılır. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Dönen Varlık Devir Hızı: Dönen varlıkların kaç katı kadar satış hasılatı sağlandığını gösteren bir orandır. Verimlilik kıyaslamalarında kullanılsa da oranı etkileyecek faktörlerin çok sayıda olması net bir çıkarım yapılabilmesini engeller. Genel olarak artış olumludur. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Likidite Oranları
Nakit Dönüş Süresi: Nakit dönüş süresi şirketin işletme sermayesine yaptığı yatırımdan (ör. stok tedariği), müşterilerinden nakit ödeme aldığı ana kadar geçen süreyi ifade eder. Daha kısa bir dönüş süresi, daha yüksek likidite anlamına gelir ve olumludur. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Varlıkların Net Çalışma Sermayesine Oranı: İşletme sermayesi, dönen varlıklar ile kısa vadeli yükümlülükler arasındaki farktır ve kısa vadeli likiditeyi gösterir. Varlıklara oranla daha yüksek kısa vadeli likidite olumlu yorumlanır. Edward Altman’ın Z score modelinde kullanılan oranlardan biridir. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Cari Oran: İşletmenin likit varlıklarıyla, 1 yıldan kısa vadeli borçlarını ödeyeyip ödeyemeyeceğini gösterir ve temel likidite oranlarından biridir. Orandaki artış likidite açısından olumludur. Bununla birlikte, çok yüksek oranlar likiditenin yatırıma yönlendirilmediği sonucu doğurarak verimsizlik olarak yorumlanabilir. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Asit-Test-(Likidite Oranı): Stoklar dönen varlıkların bir parçası olmakla birlikte likiditeye dönüşümleri zor ve maliyetlidir. Bu sebeple, dönen varlıklardan stokların çıkartılması sonucu kalan en likit varlıkların işletmenin 1 yıla kadarki borçlarını ödemeye yetip yetmeyeceği asit-test oranı ile hesaplanır. Cari orandan daha hassas bir ölçüm yapmaya imkan verir. Artış likidite açısından olumludur. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Nakit Oranı: İşletmenin elindeki en likit varlık olan nakit ve nakit benzerlerinin, 1 yıldan kısa vadeli yükümlülüklerin yüzde kaçını karşıladığını gösteren orandır. Artış likidite açısından olumlu karşılanmakla birlikte, çok yüksek bir oran eldeki nakdin atıl tutulduğu yorumuna da sebep olabilir. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Defansif Interval Oranı: Ek nakit girişi olmadan, işletmenin elindeki likit varlıklarla günlük ticari ödemelerini kaç gün daha karşılayabileceğini gösteren orandır. Artış olumludur. Günlük nakit harcamaları; gelir tablosunda yer alan satışların maliyeti, genel yönetim giderleri, pazarlama ve satış giderleri, arge ve diğer faaliyet giderlerinin günlük ortalamasını ifade etmektedir. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Kaldıraç Oranları
Finansal Borcun Özkaynağa Oranı: İşletme için en maliyetli ve riskli borcu finansal borçlardır. Bu sebeple daha dar bir borçluluk ölçümü için finansal borçların özkaynaklara oranı incelenebilir. Özkaynakarın finansal borçları karşılamaya yetip yetmediği görülebilir. Bu oran şirketler arası incelemede de daha doğru sonuçlar verebilir. Oranın azalış trendinde olması olumludur. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Borcun Varlıklara Oranı(Finansal Kaldıraç)-Geniş Yorum: Finansal kaldıraç oranı olarak da bilinen borcun varlıklara oranı, işletmenin finansmanında kullanılan toplam borç ağırlığını gösterir. İşletmenin finansmanında artan düzeyde borç kullanılması riskli olabileceği için, orandaki azalış olumlu yorumlanır. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Kısa Vadeli Borcun Toplam Borca Oranı: Toplam borç içerisinde kısa vadeli borçların artması şirketi daha kısa vadelerde ödeme yapmaya zorlayacaktır. Bu durum borcun borçla finansmanı sonucu doğurarak, faiz giderlerini arttırabilir. Özellikle kaldıraç oranı yüksek olan şirketlerde bu oranın da artış trendinde olması istenmez. Azalış olumlu yorumlanır. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Kısa Vadeli Borcun Özkaynaklara Oranı: Genellikle farklı şirketlerin kısa vadeli borç seviyelerini kıyaslamak için tercih edilir. Şirketin özkaynaklarına kıyasla kullandığı kısa vadeli kaynak bu oranla belirlenir. Azalış olumludur. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Kısa Vadeli Finansal Borcun Kısa Vadeli Borca Oranı: Kısa vadeli borçlar içinde esas risk ve maliyet yaratan borç türü finansal borçlardır. Kısa vadeli finansal borçların kısa vadeli yükümlülükler içindeki payının artması riskleri ve maliyetleri arttırır. Azalış olumludur. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Kısa Vadeli Finansal Borcun Satışlara Oranı: Kısa vadeli finansal borçların artan oranda satışları finanse etmesi, faiz gideri yaratarak karlılığı düşürür. Bu durumda likidite problemlerine yol açabilir. Azalış olumludur. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Toplam Finansal Borcun Toplam Borca Oranı: Kısa ve uzun vade toplam finansal borç yükünün toplam borçluluktaki payının artması riskleri ve maliyetleri arttırır. Aynı borç/varlık oranına sahip iki firmadan finansal borç/toplam borç oranı yüksek olan daha risklidir. Azalış olumludur. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Finansal Borçları Karşılama Oranı: Üretilen faaliyet karının toplam finansal yükümlülükleri karşılama oranı ile alınan borçlar ve o borçların üretim sonrası yarattığı değer ölçülmektedir. Orandaki artış borçların daha etkin kullanılarak daha yüksek karlılık ürettiği gösterdiği için olumludur. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Net Borç/FAVÖK: Net borç, toplam finansal borçlardan eldeki nakdin çıkartılmasıyla bulunur ve şirketin reel borcunu gösterir. Net borcun FAVÖK’ e kıyasla azalması ya da FAVÖK’ ün daha fazla artması istenir. Bu sebeple azalış olumludur. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Faizleri Karşılama Oranı: İşletmenin yıllık faiz yükünü ne ölçüde karşılayabildiği göstermektedir. Faiz ve vergi öncesi kar finansal giderlerden büyük olmalıdır. Orandaki artış olumludur. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Net Borç: Net borç, toplam finansal borçlardan eldeki nakdin çıkartılmasıyla bulunur ve şirketin reel borcunu gösterir. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Finansal Giderlerin FAVÖK Oranı: Bu oran yıllıklandırılmış olarak hesaplanmakta ve faizleri karşılama oranına yıllık bir perspektif vermektedir. Yıllıklandırılmış finansal giderler yıllıklandırılmış FAVÖK ile kıyaslanarak işletmenin faiz yükü dönemsellikten arındırılmış olarak incelenebilir. FAVÖK’ ün finansal giderlerden büyük olması gerekmektedir ve azalış olumludur. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Karlılık Oranları
Kümülatif Varlık Karlılığı: İşletmenin dağıtılmayan karları ile zararları, geçmiş yıl karları ve yedekler kalemlerinde incelenir. Bu kalemlerin büyüklüğü işletmenin geçmiş performansları hakkında bilgi verir. Belirtilen kalemler daha eski firmalarda daha büyük olduğu için oran, eski firmalara avantaj sağlar. Ancak bu yeni firmaların iflasa daha yatkın olmaları sebebiyle istenen bir özelliktir. Edward Altman’ın Z score modelinde kullanılan oranlardan biridir. Artış aktif karlılığı açısından olumludur. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Brüt Kar Majjı: Brüt kar, satışlardan satışların maliyeti düşülerek hesaplanır. Satışların maliyeti ise, ürünlerin üretimiyle ilgi tüm masrafları (hammadde, malzeme, direk işçilik vb.) içerir. Brüt kar marjı ise bu maliyetten sonra kalan karın satışlara oranlanmasıyla bulunur ve artış olumludur. Artış, daha çok satış yapılması, daha yüksek fiyatlı satış yapılması ya da daha ucuz üretim maliyeti gibi unsurlardan kaynaklanabilir. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
FVAÖK Marjı: FAVÖK- Faiz, amortisman, vergi öncesi kar demektir (İng.- EBITDA). Brüt kar marjından faaliyet giderlerinin (satış, ARGE, yönetim giderleri) düşülmesi ve amortismanın eklenmesi yolu ile bulunur. Amortisman duran varlıkların kullanımları sebebiyle oluşan yıpranma payıdır ancak bir nakit çıkışı yaratmamaktadır. Bu sebeple eklenir ve FAVÖK ile sadece operasyonel faaliyetlerin yarattığı kar incelenebilmiş olur. FAVÖK marjı ise FAVÖK’ ün satışlara bölünmesiyle bulunur ve artış olumludur. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Faaliyet Kar Marjı: Faaliyet Karı, amortisman giderlerini ve diğer faaliyet gelir ve giderlerini de kapsar ve genel işletme ticari faaliyetleri sonucu yaratılan karı gösterir. Faaliyet kar marjı, faaliyet karının satışlara bölünmesiyle bulunur ve artış olumludur. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Net Kar Marjı: Net kar, şirketin dönemsel tüm gelirlerinden tüm giderleri çıkartıldıktan sonra kalan kardır. Net karın ana ortaklık payları ve azınlık payları olarak iki kısmı bulunur. Ana ortaklık payları şirketin kendi ürettiği karı ve ortağı olduğu şirketlerin kendi payına düşen karının toplamını verir. Azınlık payları ise, %50 den fazla ortak olduğu şirketlerde üretilen ve kendi hissesi dışında kalan karların toplamıdır. Bu sebeple oran analizlerinde ana ortaklık paylarını kullanmak daha sağlıklı sonuç verecektir. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Varlık Getirisi: Firmanın toplam yatırımlarının karlılığını gösterir. Ölçümde FVÖK kullanılmasının sebebi, hem borcun hem de özsermayenin yarattığı karın ölçütü olmasıdır. Bununla birlikte kimi kaynaklarda FVÖK yerine net kar ya da faaliyet karı kullanıldığı görülebilir. Önemli olan nokta kıyaslamaları yaparken aynı formülasyonun kullanılmasıdır. Aktif karlılığı DuPont analizi formülasyonuna göre karlılık ve verimlilikte yaşanan değişimler sonucunda artar ya da azalır. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Özkaynak Getirisi: Şirkete özkaynak olarak yapılan yatırımdan elde edilen karı göstermektedir. Özkaynak karlılığı DuPont analizi olarak bilinen formülasyona göre karlılık, verimlilik ve borçlulukta(kaldıraç) meydana gelen değişimler sebebiyle artar ya da azalır. Özkaynak getirisinin mevduat faiz oranlarından yüksek olması fırsat maliyeti yaratmaması açısından gereklidir. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Yıllıklandırılmış Net Faaliyet Karı (NOPLAT): Net operasyonel kar, FVÖK’ den vergi oranı kadar kesinti yapılarak bulunur. Buradaki vergi oranı ise ödenen tüm vergi değil FVÖK’ e oranlanmış vergi miktarıdır. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Yıllıklandırılmış Ort. Toplam Kapital Getirisi (ROIC): ROIC olarak bilinen toplam kapital getirisi, net operasyonel karın yatırım yapılmış kapitale oranlanmasıyla bulunur. Burada paydada yer alan kapitalin nasıl hesaplanması gerektiği hakkında geniş bir literatür bulunsa da en çok kabul gören yöntem maddi duran varlıklara işletme sermayesinin eklenmesi (working capital) ve nakitlerin düşülmesi ile elde edilendir. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Büyüme Oranları
Yıllık Satış Büyümesi: Yıllık ciro artışı, satışların geçen seneden bu seneye yüzde kaç arttığını gösterir. Oran sonuçları, popülasyon dağılım esasıyla puanlanmıştır.
Enflasyon Düzeltmesi Sonrası Yıllık Satış Büyümesi: Yıllık ciro artışı satışların reel büyümesinden kaynaklanabileceği gibi, enflasyon sebepli oluşan fiyat artışından da kaynaklanabilir. Ciro artışının sebebini anlayabilmek için ciro artışı üzerinde enflasyon düzeltmesi yapılır ve reel büyüme bulunur. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Yıllık Net Kar Büyümesi: Yıllık net kar büyümesi, net karın geçen seneden bu yana yüzde kaç arttığını gösterir. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Enflasyon Düzeltmesi Sonrası Yıllık Net Kar Büyümesi: Net kar üzerinde enflasyon düzeltmesi yapmak, cirodaki kadar anlamlı olmasa da, reel artışı görebilmek amacıyla kimi analistlerce kullanılmaktadır. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
Finansman prensibi: Finansman prensibine göre duran varlıkların finansmanında uzun vadeli kaynaklar, dönen varlıkların finansmanında kısa vadeli kaynaklar kullanılmalıdır. Oran sadece trend yönüne göre puanlanmıştır.
