Bu yazımızda Borsa İstanbul Pay Piyasası Pazarlarının detaylarını inceleyeceğiz.
Pay Piyasası Nedir?: Yeni pay alma haklarının, borsa yatırım fonlarının, varantların, sertifikaların, sahipliğe dayalı kira sertifikalarının, gayrimenkul sertifikalarının, gayrimenkul yatırım fonları ile girişim sermayesi yatırım fonlarının, katılma paylarının Borsa İstanbul bünyesinde işlem gördüğü piyasadır. Pay Piyasasında işlemlerin gerçekleştirildiği 7 tane pazar bulunmaktadır.
Pay Piyasasında işlemlerin gerçekleştirildiği pazarlar hangileridir?: Yıldız Pazar, Ana Pazar, Alt Pazar, Yakın İzleme Pazarı, Piyasa Öncesi İşlem Platformu, Yapılandırılmış Ürünler ve Fon Pazarı, Nitelikli Yatırımcı İşlem Pazarı bu piyasada işlem gerçekleştiren pazarlardır.
Borsadaki Pazarlar Ne İfade Etmektedir? Borsa Pazarları Arasındaki Fark Nedir?
Borsa pazarlarını kısaca tanıyacak olursak; Yıldız Pazar, Ana Pazar ve Alt Pazar’da yer almanın temel kriteri şirketin halka arz edilen kısmının piyasa değeri iken, Yakın İzleme Pazarı’nda şüpheli işlemleri bulunan veya yükümlülüklerini yerine getirmeyen firmalar yer almakta, Piyasa Öncesi İşlem Platformu’nda ise borsadaki fiili dolaşım oranı %5’in altındaki şirketler yer almaktadır. Pazarların detaylı açıklamalarına aşağıda yer verilmiştir.
Pazarların incelemesine Yakın İzleme Pazarı ile başlayabiliriz.
Yakın İzleme Pazarı (YİP) Nedir?: Eğer şirket gelişmelerini zamanında Kamu Aydınlatma Platformu’na bildirilmiyorsa, periyodik açıklamalarını yapmıyorsa, ortaklar paylarında şüpheli işlemler yapıyorsa, şirket bu pazar içerisinde yer alacaktır. Bu pazarın diğer pazarlardan diğer bir farkı ise günde sadece belirli saatlerde (09:55, 12:55, 13:55, 15:55 ve 18:05) 5 kere işlem yapılabiliyor olmasıdır. Buna ek olarak açığa satışın yasaklanması, brüt takas tedbirine devam edilmesi, emir iptali yasağı, tek fiyat emir verilmesi, devre kesici uygulamasının başlatılması, internetten emir vermenin kısıtlanması gibi tedbirleri de içermesidir. Yakın İzleme Pazarında şu anda 19 şirket bulunmakta bunlar: ALMAD, ATSYH, BRKO, BRMEN, CASA, COSMO, DENGE, DIRIT, EKIZ, EMNIS, ETILR, KERVN, MMCAS, OTTO, ROYAL, SNKRN, SERVE, UFUK ve UTPYA şirketleridir.
Piyasa Öncesi İşlem Platformu (PÖİP) Nedir?: Halka açık statüde olup, borsadaki fiili dolaşım oranı %5’in altında ise şirket bu piyasada işlem görmektedir. Peki fiili dolaşım oranı ne demek? Şirketin borsada işlem görebilir nitelikteki paylarının halkın elinde olan kısmına denir. Eğer firma bu oranı >10 üzerinde tutarsa diğer niteliklerine göre Yıldız Pazar veya Ana Pazar’da yer alabilir. Şu anda 19 şirket bulunmakta bunlar: AYES, BALAT, BASCM, CMENT, ISBIR, KENT, KSTUR, ORMA, QNBFL, QNBFB, SODSN, SNPAM, SUMAS, TBORG, KLNMA, UMPAS, UZERB, YBTAS ve YONGA.
Yıldız Pazar Nedir?: Şirketin halka arz edilen kısmının piyasa değeri 300 milyon TL ve üzerinde BIST’de işlem görüyorsa, şirket Yıldız Pazar’da yer alacaktır. İşlem hacmi en yüksek ve işlem hacmine orantılı olarak artış ve azalışları en düşük olan yani dalgalanmaları çok olmayan hisseler bu pazarda yer almaktadır diyebiliriz. Şu anda pazarda 154 tane firma bulunmakta olup VESTL, ULKER, SISE, PEKTM, PGSUS, MGROS, CEMAS, CCOLA, ARCLK, AKBNK gibi firmaları örnek olarak verebiliriz.
Payları Yıldız Pazar’da işlem görecek şirketlerin fiili dolaşımdaki paylarının piyasa değerinin 150 milyon TL’den, fiili dolaşım oranının ise %10’dan büyük olması gibi kriterleri de içinde bulunduran çeşitli şartları vardır.
Ana Pazar Nedir?: Şirketin halka arz edilen kısmının piyasa değeri 300 milyon TL – 75 milyon TL arasında BIST’de işlem görüyorsa şirket Ana Pazar’da yer alacaktır. Ana pazarda şu anda 221 tane şirket bulunmakta ve BOSSA, EPLAS, KRDMB, KRGYO, OSMEN, SILVR, VKFYO, YKSLN, TUCLK, PKENT gibi şirketleri bu pazar için örnek verebiliriz.
Payları Ana Pazar’da işlem görecek şirketlerin piyasa değerinin 150 milyon TL’den büyük olması, fiili dolaşımdaki payların piyasa değerinin 60 milyon TL’den büyük olması ve fiili dolaşım oranının %10’dan büyük olması gibi şartları da kapsayan kriterleri yerine getirmesi gerekmektedir.
Bu kriterlerin %5’ten büyük olan paylar için istisnaları vardır. Fiili dolaşımdaki paylarının piyasa değeri 1,25 milyar TL’nin üstünde ve likiditesi 1,5’ten küçük olanlar diğer kriterlere bakılmaksızın Yıldız Pazar’a alınır.
Alt Pazar’da yer alan FDPD’si 60 milyon TL ve 250 milyon TL’nin üstünde olanlar bu şartlar ile diğer gerekli koşulları sağladığı zaman Ana Pazar’a alınması gibi çeşitli istisnalar bulunur.
Alt Pazar Nedir?: Şirketin halka arz edilen kısmının piyasa değeri 75 milyon TL – 40 milyon TL arasında BIST’de işlem görüyorsa şirket Alt Pazar’da yer alacaktır. Peki Alt Pazar’da yer alan şirket ile ilgili bir risk durumu var mı? diye baktığımızda, bu payların likiditesi ve derinliği sınırlı olabileceğinden dolayı, aşağı-yukarı yönlü sert fiyat hareketleri içerebilir.
Genellikle bu Pazar’da alım-satım yapanlar için limit fiyatlı emir uygulamaları önerilmektedir. Alt Pazarda 38 tane firma bulunmaktadır. Örnek olarak GRNYO, ISBTR, MTRYO, ATLAS, ARMDA, DAGHL, GARFA, GMTAS, SONME, DAGHL gibi şirketler verebiliriz.
Yapılandırılmış Ürünler ve Fon Pazarı (YFÜP) Nedir?: Borsa yatırım fonu katılma belgeleri, varantlar, sertifikalar, sahipliğe dayalı kira sertifikaları, gayrimenkul sertifikaları, gayrimenkul yatırım fonları ve girişim sermayesi yatırım fonlarının işlem görebildiği pazardır. Yapılandırılmış Ürünler ve Fon Pazarında şu an 18 şirket/fon bulunmakta bunlar: AKMEN, GSIPD, ISMEN, GLDTR, USDTR, DJIST, GMSTR, ZGOLD, ZPX30, Z30EA, ZELOT, ZPBDL, ZPLIB, Z30KP, Z30KE, ZRE20, ZTM15, ZPT10
Nitelikli Yatırımcı İşlem Pazarına geçmeden önce Nitelikli Yatırımcının tanımını yapacak olursak, sahip olduğu tüm finansal varlıklarının toplamı 1 milyon TL üzerinde ise bu kategoriye girer. Sadece bireysel yatırımcılar değil Yerli Yabancı Yatırım fonları, Emeklilik Fonları, Yatırım Ortaklıkları, Aracı Kurumlar, Bankalar, Sigorta Şirketleri, Portföy Yönetim Şirketleri gibi kurumsal şirketler de bu alanın içerisindedir. Bu tanımdan sonra NYİP pazarını daha net bir şekilde açıklayabiliriz.
Nitelikli Yatırımcı İşlem Pazarı (NYİP) Nedir?: Halka arz edilmeksizin nitelikli yatırımcılara satılmak üzere ihraç edilen ortaklık paylarının ve Yönetim Kurulu’nca uygun görülen diğer sermaye piyasası araçlarının yalnızca nitelikli yatırımcılar arasında işlem görebilmesini sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Nitelikli yatırımcı statüsünde olmayanlar bu pazarda işlem yapamazlar. Nitelikli Yatırımcı İşlem Pazarında FALBTS, ALDUK, ALONE, APYVC, FRREP, MPATA, QPERP, RPAVS olmak üzere 8 şirket/fon bulunur.
Yukarıda Yıldız Pazar ve Ana Pazarın kriterlerine değinmiştik, aşağıda ise kriterlerin tablolu haline yer verilmiştir.
Her pay sınıflandırıldığı pazarın tüm kriterlerini sağlamak zorundadır. Peki bir firmanın tüm kriterleri sağlaması Pazar’da kalmasını sağlayacak mı? Bu sorunun cevabı kesinlike hayır eğer borsanın güvenilirliğine ve işleyişine ilişkin olumsuz bir durumun tespit edilirse, BIST başvuruyu reddetme ve pazar dışında farklı bir pazarda işlem görmesini belirlemeye yetkilidir.
Son bölüm olarak Pazarda İşlem Görme kriterlerinin ardından İşlem Esasları ile ilgili tabloya aşağıda yer verilmiştir.
Yazılarda yer alan analiz ve görüşler tamamen yazarın kişisel yorum ve görüşlerini yansıtmakta olup, sizin risk ve getiri tercihlerinizle uyumlu olmayabilir, gerçeği yansıtmayabilir ve yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yazılarda yer alan bilgiler yazarın şahsi görüşleri olup F-Ray Finansal Teknolojiler ile hiçbir ilgisi bulunmamaktadır.
