YASAK HEMŞERİM YASAK!

Kurbağa ve kaynar su deneyini hepiniz biliyorsunuz.  Adım adım, dozajı artırarak uygulanan ve serbest piyasa dinamiklerinin kaynar suya atıldığı bu deneyin nasıl üstümüzde tatbik edildiğini gözler önüne sermek için kronolojik sırayla göz atalım.

18 Eylül 2018 : Yurtiçi yerleşiklerin döviz ve döviz cinsinden sözleşme yapması yasaklandı

9 Kasım 2021 : Döviz cinsi mevduat için zorunlu karşılık oranı %25’e yükseltildi.

18 Mart 2022 : İhracatçıların Merkez Bankası’na satmak zorunda olduğu döviz gelirlerindeki payı %25’ten %40’a çıkarıldı.

6 Nisan 2022 : Bankaların döviz mevduatlarının %20’sini 8 Temmuz’a kadar KKM hesabına çevirmemesi halinde TCMB’ye yıllık %1.5’luk komisyon ödemesi şartı getirildi.

15 Nisan 2022 : İhracatçı ve turizmcilerin döviz gelirinin %40’ını bankalarda TL’ye dönüştürmesi akabinde bankanın da bu dövizin en az %40’ını MB’na bozdurma zorunluluğu getirildi.

19 Nisan 2022 :  Yurtiçi yerleşiklerin döviz cinsinden kıymetli evrak (çek,senet) ödemesi yasaklandı

27 Nisan 2022 : Bankaların döviz alım-satım işlemlerini platformlar üzerinden yapması yasaklandı

25 Haziran 2022 : Döviz varlığı 15 milyon TL’yi aşan veya şirketin cirosu ile aktif büyüklüğünün yüzde 5’inden fazla dövizi olan şirketlerin TL kredi kullanımı kısıtlandı.

20 Ağustos 2022 : Ticari kredi faiz oranı %29’u geçen bankalar için yaptırımlar getirildi.

31 Ağustos 2022 : Dönüşüm oranı % 10’un altında kalan bankaların ilave olarak 5 puan, %10 ila 20 arasında olan bankaların ilave 3 puan yabancı para zorunlu karşılık tesis etmesi kararlaştırıldı.

10 Aralık 2022 : Bankaların net döviz pozisyonunun öz kaynakları içindeki payına ilişkin üst sınır yüzde 20’den yüzde 5’e çekildi.

2 Ocak 2023 : Yurt dışına 50 bin dolar üzeri yapılacak olan EFT/havale işlemlerinde belge ibrazı zorunluluğu getirildi.

23 Şubat 2023 : Altın ithalatına kısıtlama getirildi.

10 Mart 2023 : Tüketici kredilerinde aylık %1,37 üzerindeki faiz oranları için yaptırım getirildi

SAĞIM AÇIK SOLUM AÇIK

Bir süredir izlenen “düşük kur-düşük faiz” politikasının dış ticarette yol açtığı olumsuz etki, ocak ayında daha da netleşti. Bu politikanın ithalatı ihracattan çok daha fazla artırıcı etkisi nedeniyle rekor kıran aylık ithalat ve dış ticaret açığı tarihi en yüksek düzeylerine ulaştı ve dış ticarette 2023’e kötü bir başlangıç yapılmış oldu. TÜİK Dış Ticaret Endeksleri de Türkiye’nin düşük kur politikasının dış ticaret dengesini bozduğunu gösteriyor. Veriler, ekonomide deprem tahribatının da devreye gireceği önümüzdeki aylar için olumlu sinyaller vermiyor.

2022 yılı Ocak-Aralık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre; ihracat, %12,9 oranında artarak 254 milyar dolar, ithalat ise %34,3 oranında artarak 364 milyar dolara ulaştı. Dış ticaret açığı ise %138 artışla 110 milyar dolar olarak gerçekleşti. Gelelim cari açık meselesine; 2022’de Türkiye ekonomisi 48,8 milyar dolarla 2013 yılından bu yana en yüksek cari açığı vermiş oldu. İhracatın ithalatı karşılama oranı da %69,8’e geriledi.

Mevcut kur ve dış ticaret politikası ekonomiye negatif etki etmeye devam ediyor. Grafikte görüldüğü üzere ithalatta istikrarlı artış sürerken ihracat Haziran ortasından sonra ivme kaybediyor. Haziran ortasında dolar kurunun yaklaşık 17.5 TL olduğunu özellikle belirtmek istiyorum. Kurun baskı altına alınmasıyla beraber ihracatın ivme kaybetmesi sürpriz değil. İşçilik, sabit işletme giderleri, TL bazındaki tüm maliyetler yılın ikinci yarısında reel anlamda %40-50 bandında artarken dövizdeki artışın %10’un altında kalması ihracatçının rekabet gücünü kırmış durumda. Azalan ihracat geliri döviz kıtlığı yaşayan ekonomi yönetiminin de hareket alanını daraltıyor.